بازگیری تخمک (Oocyte Pick up)

نتایج مطالعات نشان می دهد که دوز ۵۰۰۰ واحد hCG نتایج مشابهی در مقایسه با دوز ۱۰۰۰۰ واحدی از لحاظ میزان بلوغ تخمک، لقاح و بارداری دارد. طولانی تر کردن مدت بازگیری تخمک پس از تجویز hCG سبب افزایش قابل توجه خطر تخمک گذاری نمی شود و اثر نامطلوبی بر کیفیت تخمک، میزان لقاح و یا نتایج کلی سیکل های تنظیم کاهشی با آگونیست GnRH ندارد، اما در برداشت زودتر ممکن است تعداد کمتری تخمک بالغ حاصل شود. سندرم فولیکول خالی عبارت است از عدم حضور تخمک طی باز گیری از فولیکول های تخمدان و در ۰/۵-۱ درصد سیکل های IVF رخ می دهد.

از عوامل ایجاد کننده آن می توان به تجویز دیرهنگام hCG یا عدم تجویز آن و یا کاهش فعالیت بیولوژیک hCG تجاری اشاره کرد. غلظت سرمی hCG، ۳۶ ساعت پس از تزریق آن حدود ۳۰۰-۱۰۰ واحد در لیتر است. همانند ترشح ناگهانی LH در سیکل های طبیعی، hCG باعث از سرگیری میوز در تخمکهای اولیه متوقف شده در مرحله پر وفاز تقسیم میوزی یک می شود. در زنان طبیعی، حدود ۳۰ تا ۳۶ ساعت پس از LH surge، تخمک گذاری خودبخودی رخ می دهد، در حالی که در سیکل های تحریک تخمک گذاری، تخمک گذاری خودبخودی ۳۶ تا ۴۰ ساعت پس از تزریق hCG رخ می دهد. لذا تخمک گیری باید ۳۶-۲۴ ساعت بعد از تجویز hCG در سیکل IVF انجام شود و دیرتر از آن، تخمکها آزاد شده و در ناحیه کلدوساک رها می شوند.

کیفیت مجموعه سلولی تخمک –کومولوس (CoC) با توجه به اندازه و میزان تراکم سلول های گرانولوزای اطراف تخمک و میزان چسبندگی بین آنها، ارزیابی می شود (جدول یک). سلولهای کومولوس در اطراف تخمک بالغ، نمای تاجی شعاعی الگوی خورشیدی دارند. یک تخمک زمانی قابل بررسی است که سلول های کومولوس اطراف آن، حذف شده باشد. پس از حذف سلولهای کومولوسی اطراف، می توان تخمک را از نظر حضور و یا عدم حضور اولین جسم قطبی و یا هسته آبکی (Germinal vesicle)، در زیر میکروسکوپ نوری بررسی نمود. سلول تخمک بالغ، در مرحله میوز دو، متوقف می باشد. جسم قطبی ایده آل، گرد یا بیضوی و دارای سطحی صاف است.

بلوغ هسته ای تخمک به تنهایی جهت تعیین کیفیت آن کافی نیست بلکه بلوغ سیتوپلاسمی تخمک نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است و اهمیت دارد که بلوغ هسته و سیتوپلاسم تخمک به طور همزمان و هماهنگ کامل شود. عدم هم زمانی در بلوغ هسته و سیتوپلاسم منجر به ایجاد انواع ناهنجاری ها و اختلالات مورفولوژیکی در تخمک می شود. وجود جسم قطبی اول دژنره ممکن است ناهم زمانی بلوغ هسته و سیتوپلاسم را منعکس کند که در این صورت نشانه کیفیت نامطلوب تخمک است. این عدم هم زمانی بلوغ، اغلب موارد در تحریک بیش از حد تخمدان، رخ می دهد. تقریبا ۸۵ درصد از تخمکهای بازگیری شده در مرحله متافاز میوز دو بوده و اولین جسم قطبی آنها خارج شده است. هرچند، بررسی با میکروسکوپ پلاریزان نشان داده است که بعضی از تخمکها با وجود خروج اولین جسم قطبی، هنوز نابالغ هستند. ۱۰ درصد تخمکها هسته آبکی (ژرمینال وزیکول) و ۵ درصد تخمک ها در مرحله متافاز میوز یک هستند.

بلوغ هسته ای تخمک با خروج اولین جسم قطبی و حضور آن در فضای اطراف زرده ای (perivitelline spacs) و عدم حضور وزیکول ژرمینال مشخص می شود. تخمک مرحله متافاز میوز یک، فاقد جسم قطبی است اما وزیکول ژرمینال و هستک آن محو شده اند. تخمک های مرحله متافاز میوز یک باید قبل از لقاح مدت بیشتری در محیط کشت باقی مانده و از نظر خروج اولین جسم قطبی بررسی شوند. تخمک مرحله پروفاز میوز یک (GV) نابالغ است. برخی از اختلالات مورفولوژیکی تخمک از قبیل افزایش گرانوله بودن سیتوپلاسم، وجود واکوئول، شکل غیر طبیعی جسم قطبی اول و اختلالات زونا پلوسیدا با کیفیت تخمک ارتباط دارند.

تخمک غول آسا (Giant o0cyte) دارای کروموزوم های اضافی است و در بررسی با میکروسکوپ پلاریزان دارای دو دوک تقسیم متفاوت است که انعکاسی از وجود ناهنجاری ژنتیکی است. این تخمک ها نباید جهت لقاح استفاده شوند. جنین های حاصل از این تخمک ها از نظر کروموزومی غیرفعال هستند، هرچند ممکن است کلیواژ طبیعی و مراحل تکوینی طبیعی تا مرحله بلاستوسیست داشته باشند. انتقال این جنین ها خطر سقط را بالا می برد. نوع روش تحریک تخمدان، میزان AMH، ظاهر سلولهای کومولوسی و تاجی- شعاعی، حضور و موقعیت دوک تقسیم میوزی مورفولوژی سیتوپلاسم و ساختارهای خارج سیتوپلاسمی تخمک می تواند اطلاعات مهمی در مورد وضعیت بلوغ تخمک و کیفیت جنین های حاصل، فراهم کند.